Από την Επαρχία Καλλιδρόμης στον Νομό Ευρυτανίας.

   Μία προσπάθεια καταγραφής της ιστορίας των οργανισμών της τοπικής αυτοδιοίκησης στην Ευρυτανία, από την ίδρυση του Ελληνικού κράτους μέχρι το «πρόγραμμα Καποδίστριας». Αποτελείται από δύο ενότητες και περιλαμβάνει τις περισσότερες και κυριότερες πράξεις της Κεντρικής Διοίκησης του κράτους, που αναφέρονται στην αναγνώριση, ονομασία, μετονομασία, συγχώνευση, προσάρτηση και κατάργηση, όλων των δήμων, των κοινοτήτων και των οικισμών της Ευρυτανίας. Η πρώτη ενότητα αρχίζει το 1834 και περιλαμβάνει την ίδρυση και λειτουργία των πρώτων δήμων της επαρχίας, συνεχίζει με τις μετονομασίες τους και καταλήγει στο 1912 που καταργήθηκαν για να λειτουργήσουν οι κοινότητες. Η δεύτερη αρχίζει με την αναγνώριση των κοινοτήτων και συνεχίζει ως την ώρα της κατάργησή τους για να εφαρμοστεί το «πρόγραμμα Καποδίστριας».

    Στις 25 Ιανουαρίου 1833, ο Όθωνας αποβιβάστηκε στο Ναύπλιο συνοδευόμενος από τους τρείς Αντιβασιλείς. Πρώτο και κύριο μέλημα της Αντιβασιλείας, που θα κυβερνούσε την Ελλάδα μέχρι την ενηλικίωση του Όθωνα, ήταν η διοικητική οργάνωση της ελληνικής επικράτειας. Έτσι το νεοσύστατο  Κράτος διαιρέθηκε σε 10 νομούς που περιλάμβαναν 42 επαρχίες. Επικεφαλής των νομών ήταν οι νομάρχες και των επαρχιών οι έπαρχοι. Οι νομάρχες και οι έπαρχοι διορίζονταν από την «Κεντρική Διοίκηση». Οι επαρχίες διαιρέθηκαν σε δήμους με διοικητικά τους όργανα, το Δημοτικό Συμβούλιο και τον Δημογέροντα που εκλέγονταν από τους δημότες. Επιπρόσθετα, ο Δημογέροντας χρειαζόταν και την έγκριση του Νομάρχη ή του Βασιλιά.

   Το Β.Δ. «Περί της διαιρέσεως  του βασιλείου και της διοικήσεώς του»  που δημοσιεύτηκε στην «Εφημερίδα της Κυβερνήσεως» στις 6 Απριλίου, όριζε:

   Άρθρον   1 .  Το βασίλειον της Ελλάδος, ακυρουμένης της μέχρι τούδε υπαρχούσης διαιρέσεως της επικρατείας,  διαιρείται εις  10  νομούς  και 42  επαρχίας.  Εις εκάστην επαρχίαν καθίστανται,  άνευ  αναβολής, κοινότητες,  ήτοι  δήμοι,  και εις εκάστην τούτων απονέμεται  η ανοίκουσα περιφέρεια.  Περί  του αριθμού  και των ονομάτων  των δήμων θέλει εν καιρώ εκδοθή ιδιαιτέρα  κοινοποίησις.

   Άρθρον  2.  Οι νομοί του βασιλείου είναι:  Αργολίδος και Κορινθίας,  Αχαΐας και Ήλιδος,  Μεσσηνίας,  Αρκαδίας, Λακωνίας,  Ακαρνανίας και Αιτωλίας, Φωκίδος και Λοκρίδος,  Αττικής και Βοιωτίας, Ευβοίας και Κυκλάδων. 

 Το ίδιο διάταγμα όριζε επίσης:

   Στον νομό προΐσταται  ο νομάρχης και έχει δίπλα του το νομαρχιακό συμβούλιο, στην επαρχία προΐσταται ο έπαρχος, ο οποίος υπάγεται στον νομάρχη, και έχει δίπλα του το επαρχιακό συμβούλιο. Ο νομάρχης και ο έπαρχος  είναι διορισμένοι και οι διοικούμενοι εκλέγουν το νομαρχιακό και το επαρχιακό συμβούλιο. Ο δημογέροντας  διοικεί τον δήμο, προτείνεται από τους δημότες αλλά όμως επικυρώνεται η πρόταση από τον νομάρχη ή τον βασιλιά, το δημογεροντικό συμβούλιο εκλέγεται από τους δημότες.

   Με βάση αυτό το Διάταγμα η προεπαναστατική «Επαρχία Καρπενησίου» ενώθηκε με όσο τμήμα της προεπαναστατικής «Επαρχίας Αγράφων» απελευθερώθηκε και μαζί απετέλεσαν την «Επαρχία Καλλιδρόμης» του νομού Ακαρνανίας και Αιτωλίας. Το Καρπενήσι ορίστηκε ως πρωτεύουσα της «Επαρχίας Καλλιδρόμης» και το Αγρίνιο ως πρωτεύουσα του νομού Ακαρνανίας και Αιτωλίας.

   Άρθρον  8 .  Ο νομός Ακαρνανίας και Αιτωλίας,  περιλαμβάνει τας μέχρι τούδε επαρχίας Ξηρομέρου, Βονίτσης, Βάλτου, Ζυγού, Ναυπάκτου, Βενετίκου, Κραβάρων, Αποκούρου, Καρπενησίου και Αγράφων, και την επαρχίαν Δωρίδα του Νομού της Λοκρίδος και Φωκίδος περιορίζεται από τον ποταμόν Μόρνον. Διαιρείται δε ο Νομός ούτος εις τας ακολούθους επαρχίας: Ακαρνανίας, Μεσολογγίου, Ναυπακτίας, Αγρινίου, και  Καλλιδρόμης, συνισταμένην  εκ της  μέχρι τούδε επαρχίας  Καρπενησίου, και του εις την  Ελλάδα  ανήκοντος μέρους των Αγράφων.  Πρωτεύουσα,  Καρπενήσι  (Καλλιδρόμη).  Μητρόπολις  του νομού το Βραχώρι  (Αγρίνιον ).

   Με Βασιλικό Διάταγμα που υπογράφηκε στις 23 Απριλίου / 5 Μαΐου, διορίστηκε Νομάρχης  Ακαρνανίας και Αιτωλίας ο Αναγνώστης Μοναρχίδης και στις 29 Μαΐου/ 10 Ιουνίου δημοσιεύτηκε στην «Εφημερίδα της Κυβερνήσεως», ο διορισμός του Κωνσταντίνου Πεταλά ως Επάρχου  της Επαρχίας Καλλιδρόμης.

   Στις 4/16 Οκτωβρίου δημοσιεύτηκε το Β.Δ. «Περί μεταθέσεως της πρωτευούσης του Νομού Ακαρνανίας και Αιτωλίας» που όριζε ως πρωτεύουσα του Νομού Ακαρνανίας και Αιτωλίας το Μεσολόγγι αντί του Αγρινίου. «Η πόλις του Μεσολογγίου διορίζεται εις μητρόπολιν του Νομού Ακαρνανίας και Αιτωλίας και ακολούθως η καθέδρα του Νομάρχου θέλει μετατεθεί από το Αγρίνιον εις το Μεσολόγγιον.»

Η ίδρυση και η εξέλιξη των «Δήμων» της Ευρυτανίας (1834-1912)

   Στις 10/ 22 Ιανουαρίου 1834, δημοσιεύτηκε Ο «Νόμος περί συστάσεως των Δήμων» που όριζε:

   Άρθρον 1. Όλον το Βασίλειον της Ελλάδος θέλει διαιρεθή εις Δήμους.

   Άρθρον 2. Τα όρια των Δήμων και περιοχών θέλουν τεθή, λαμβανομένης επιμελώς υπ’ όψιν της φυσικής τοποθεσίας, και όπου είναι δυνατόν, κατά τα υπάρχοντα μόνιμα σήματα, δηλαδή τας ράχεις των βουνών, τας φαράγγας, τα νερά και τα τοιαύτα. Τα όρια θέλουν σημειωθή δι’ οροθετικών λίθων.

   Άρθρον 3. Έκαστος υπήκοος του Κράτους πρέπει να ήναι αυτός και η οικογένειά του μέλος Δήμου τινός.

   Άρθρον 4. Παν χωρίον έχον τουλάχιστον 300 κατοίκους δύναται να σχηματίση ίδιον Δήμον με ιδίαν Δημοτικήν Αρχήν. Μικρότερα χωρία, σποράδην κείμεναι οικίαι, μύλοι και άλλαι οικοδομαί, πρέπει να ενωθούν εις Δήμον ή μετ’ αλλήλων, ή με πλησίον τι κείμενον μεγαλήτερον χωρίον.

   Άρθρον 7. Οι Δήμοι διαιρούνται κατά την πληθύν των κατοίκων εις τρείς τάξεις: α’ τάξις. Δήμοι με δέκα τουλάχιστον χιλιάδας κατοίκων. β’ τάξις. Δήμοι με δύο τουλάχιστον χιλιάδας κατοίκων. γ’ τάξις. Δήμοι με ολιγωτέρας των δύο χιλιάδων. Ο σχηματισμός και η διαίρεσις των Δήμων διατάττεται παρά του Βασιλέως…

   Η ευθύνη για τη σύσταση των Δήμων ανατέθηκε στους Επάρχους, αφού προηγουμένως τους δόθηκαν και οι απαραίτητες οδηγίες που θα διευκόλυναν το έργο τους.   Στην Επαρχία Καλλιδρόμης οριοθετήθηκαν δεκατρείς Δήμοι:  Δήμος Οιχαλίων, Δήμος Πολιτοχωρίων,  Δήμος Ευρυτάνων, Δήμος Αμπλιανιτών, Δήμος Πετραίων, Δήμος Αρακυνθίων, Δήμος Παρακαμπυλίων,  Δήμος Αγιοβλασιτών, Δήμος  Αγραίων, Δήμος  Κυφαίων, Δήμος  Κτημενίων,  Δήμος Αλλοπίων  και  Δήμος Απεραντίων. Όμως, για πολλούς και κυριότερα οικονομικούς λόγους οι Δήμοι της Επαρχίας Καλλιδρόμης δεν λειτούργησαν.

   Στις 21 Ιουνίου 1836, δημοσιεύτηκε το Β.Δ. «Περί διοικητικού οργανισμού» Διάταγμα «Περί διοικητικού οργανισμού.»

ΟΘΩΝ. ΕΛΕΩ ΘΕΟΥ ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ.

   Διά να κατασταθούν αι υποθέσεις απλούστεραι, διά να κινήται η διοικητική μηχανή με πλειοτέραν ταχύτητα, και διά να ελαττωθούν τα δημόσια έξοδα, μετά την γνωμοδότησιν του Συμβουλίου της Επικρατείας, απεφασίσαμεν και διατάττομεν τα εξής:

   Άρθρον 2. Χάριν της εσωτερικής διοικήσεως θέλουν διορισθή εις όλα τα μέρη του Βασιλείου Μας 30 Διοικηταί, και υπό τας διαταγάς πολλών εξ αυτών, όπου ήθελε το καλέσει η χρεία, θέλουν διορισθή υποδιοικηταί.

   Άρθρον 7. Αι εις το άρθρον 2 αναφερόμεναι 30 διοικήσεις προσδιορίζονται ως ακολούθως:

   1. Διοίκησις Αργολίδος, περιέχουσα…

   18.  Διοίκησις Ευρυτανίας, περιέχουσα την επαρχίαν Καλλιδρόμης, έδρα η Καλλιδρόμη.[1]

   Πέρασαν δύο χρόνια από την ώρα που δημοσιεύτηκε ο «Νόμος περί συστάσεως των Δήμων» και στην Επαρχία Καλλιδρόμης η οργάνωση και τελικά, η πλήρης λειτουργία των δήμων καθυστερούσε. Έτσι εκδόθηκε το Β.Δ. «Περί διοργανισμού των δήμων των διοικήσεων Ακαρνανίας και Ευρυτανίας», που διέτασσε την ολοκλήρωση της διοργάνωσης των δήμων και την άμεση εκλογή «Δημοτικών Αρχών.»

   Διάταγμα «Περί διοργανισμού των δήμων των διοικήσεων Ακαρνανίας και Ευρυτανίας»

   ΟΘΩΝ. ΕΛΕΩ ΘΕΟΥ ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ.

   Επί τη από 7 Σεπτεμβρίου τ. ε. προτάσει της επί των εσωτερικών Γραμματείας, επιθυμούντες να ίδωμεν όσον ένεστι ταχύτερον διοργανισμένους τους δήμους των Διοικήσεων Ακαρνανίας και Ευρυτανίας, ακούσαντες και την γνώμην του συμβουλίου της Επικρατείας, απεφασίσαμεν και διατάττομεν ως εφεξής:

   Εκτός του Ειρηνοδίκου και των Ειρηνοδικιακών Παρέδρων, οίτινες κατά το άρθρο 1 του από 24 Απριλίου 1834 προσωρινού Νόμου περί εκλογής της Δημοτικής Αρχής, και κατά το από 8/24 Απριλίου τ.ε. Ημέτερον Διάταγμα, είναι επιφορτισμένοι να εκτελέσουν τα της δημαιρεσίας χρέη εις τους Δήμους Ακαρνανίας και Ευρυτανίας, θέλουν σταλή προσέτι εκεί και δύο Ειρηνοδίκαι ή Ειρηνοδικιακοί Πάρεδροι άλλων επαρχιών διά να συμπράξωσιν εις την ταχείαν αποπεράτωσιν της εκλογής των Δημοτικών αρχών.

   Η επί των εσωτερικών Γραμμ. συνεννοουμένη μετά της επί της Δικαιοσύνης, θέλει ενεργήσει όσον τάχιστα το παρόν Διάταγμα, το οποίον επί τη βάσει του άρθρ. 3 του από 23 Απριλίου (5 Μαΐου) τ.ε. Διατάγματος λαμβάνει ισχύν προσωρινού Νόμου.

   Ο ερχομός του Διοικητή και αυτό το Διάταγμα έδειξαν πως εξαιτίας του Επάρχου που δεν τόλμησε να αντιδράσει στο έντονα τοπικιστικό πνεύμα των κατοίκων της Επαρχίας και στις αρχηγικές βλέψεις των προκρίτων της, οριοθετήθηκαν δεκατρείς Δήμοι που δεν ήταν οικονομικά βιώσιμοι. Με εξαίρεση τον Δήμο Οιχαλίων και τον Δήμο Απεραντίων, όλοι οι άλλοι Δήμοι της Επαρχίας είχαν πληθυσμό μικρότερο των δύο χιλιάδων. Όμως αυτός ο πληθυσμός δεν ήταν σε θέση να καλύψει όλες τις οικονομικές ανάγκες του κάθε δήμου, (έργα υποδομής, Δημοτικό σχολείο,  δημοτικούς υπαλλήλους κ.α.) αφού δεν θα υπήρχε καμία κρατική ενίσχυση  και τα εκτός από τη φορολογία δημοτικά έσοδα ήταν ελάχιστα και προέρχονταν κυρίως από ενοικιάσεις μύλων και βοσκοτόπων. Έτσι η Γραμματεία Εσωτερικών με το  Β. Δ. «Περί συγχωνεύσεως των  δήμων της επαρχίας Καλλιδρόμης» (3–11–1836) προχώρησε σε συγχώνευση Δήμων.                            

              Όθων. Ελέω Θεού Βασιλεύς της Ελλάδος.

   Επί τη προτάσει της επί των Εσωτερικών Γραμματείας Θλελοντες να εκπληρώσωμεν τας εκφρασθείσας Ημών ευχάς των κατοίκων της επαρχίας Καλλιδρόμης περί συγχωνεύσεως των δήμων αυτών, και λαβόντες υπ’ όψιν το άρθρο 8 του περί δήμων νόμου, απεφασίσαμεν και διατάττομεν τα εφεξής:

Αρθρον 1. Οι δήμοι της επαρχίας Ευρυτανίας να συγχωνευθώσι, σχηματιζόμενοι ως εφεξής:

   α’.  Ο δήμος Οιχαλίων συγχωνεύται με τον δήμον Πολιτοχωρίων,  προσλαμβάνων εκ του δήμου Ευρυτάτων  τους οικισμούς  Σίγκρυλον  και Ανιάδα.

   β’.  Ο  δήμος  Ευρυτάνων συγχωνεύεται  με τους δήμους Αμπλιανιτών  και Πετραίων.

   γ’.  Οι δήμοι  Αρακυνθίων,  Παρακαμπυλίων  και Αγιοβλασιτών  διαιρούνται  εις δύο δήμους, σχηματιζόμενοι,  ο μεν από τους οικισμούς:  Πυρσόν,  Καστανιά, Ανδράνοβα,  Εσωχώρια, Βελωτά,  Σαρακίνη,  Διβότσινον, Κορύκιτσα,  Πτελέα, Αλέστια και Γαληνόν  υπό το όνομα  δήμος Αρακυνθίων, ο δε από τους οικισμούς  Άγιος  Βλάσιος, Αγία Τριάδα,  Χούνη,  Αράχωβαν,  Καστανούλαν, Τέροβα, και  Σαριάδα υπό το όνομα δήμος  Παρακαμπυλίων.

   δ’.  Οι δήμοι Αγραίων και  Κυφαίων, ενούνται εις ένα  υπό το όνομα δήμος Αγραίων.

   ε’.  Ο δήμος Απεραντίων, να μένη αναλλοίωτος κατά τον ενυπάρχοντα σχηματισμόν.

   στ’. Οι δήμοι  Κτημενίων  και Αλλοπίων, ενούνται  εις ένα υπό το όνομα δήμος  Κτημενίων.

   Αρθρον 2. Ακυρούται το από 18/30 Σεπτεμβρίου, ημέτρον διάταγμα, περί σχηματισμού του δήμου Καλλιδρόμης…

    Σύμφωνα με τον οριστικό κατάλογο που δημοσιεύτηκε στις 28 Δεκεμβρίου 1836, οι επτά Δήμοι που δημιουργήθηκαν  στην επαρχία Καλλιδρόμης περιελάμβαναν τους οικισμούς:

   1.  Δήμος Οιχαλίων ή Οιχαλίδος:[2] Καρπενήσι, Παπαρούσι, Καλεσμένου, Γόλιανη,  Φεδένια,  Ερκίστα, Λάστοβον,  Μηλώσελα,  Μηλιώτικα,  Λάσπη,   Μυρίσι,  Μιάρα,  Αγιος Ανδρέας,  Μιζήλον,  Κλαψί,  Μέγα Χωρίον,  Καρύτσα, Δερμάτι, Μικρό Χωρίον,  Νόστιμον,  Βουτύρου,  Κορισχάδες,  Γοριανάδες,  Στένωμα,  Σπαρτιάς,  Σίγκρελον, Ανιάδα.

   2.  Δήμος Κτημενίων:  Φουρνά,  Χόχλια,  Αραχοβίτσα,  Έλοβα,  Αγία Τριάς,  Βράχα, Κλειτούς, Δομιανοί,  Μούχα,  Βελοκομήτου, Καρύτσα,  Καροπλέσι, Σπινάσα, Μικρόν Χρύσον,  Πρεντσέσι.

   3.  Δήμος  Απεραντίων:  Γρανίτσα, Βελτσίστα, Χορίγκοβον, Νέον Αργύριον, Ραφτόπουλον,  Λιπιανά, Τοπόλιανα, Κόνιαβι, Βιλαώρα.

   4.  Δήμος  Αγραίων:  Κεράσοβον,  Άγραφα, Επαινιανά, Μοναστηράκι, Μηρύσι, Βραγκιανά,  Βελισδόνι, Κύφου,  Στύλου, Σύχνικον, Μαραθιάς, Φραγγίστα, Βίνιανη, Έλσιανη, Χρύσου,  Επισκοπή, Άγιος Γεώργιος, Παλαιοχώριον, Απηδιά, Βούλπη, Τατάρνα, Μετόχι, Χυτένα,  Παλαιοκάτουνον.

   5 .  Δήμος  Αρακυνθίων:  Πυρσός, Καστανιά, Ανδράνοβα, Εσωχώρια,  Βελατάς, Σαρακίνη,  Διβότσινον,  Κορύκιστα, Πτελέα, Αλέστια, Γαληνόν.

   6 .  Δήμος Ευρυτάνων:  Κρυκάλου, Ρωσκά, Σέλιτσα, Δολιανά, Ψανά, Κουτίβα, Κόπραινα, Τέρνον,  Άμπλιανη, Σταύλος, Δομνίστα, Στηλίστα, Σέλος, Μαρίνον.

   7 .   Δήμος Παρακαμπυλίων:  Άγιος Βλάσιος, Αράχωβα, Καστανούλα, Σαριάδα,Τέροβα, Αγία Τριάδα, Χούνη.    

    Στις 18 Δεκεμβρίου1840, ακολούθησε το Β.Δ.«Περί μετονομασίας  δήμων». «Οι μέχρι τούδε  δήμοι της επαρχίας  ( διοικήσεως )  Ευρυτανίας,  μένουν ως ήσαν  και πρότερον, κατά τον σχηματισμόν των,  μεταβαλλομένης μόνον της ονομασίας των δήμων Οιχαλίας  εις Καρπενησίου  και  Ευρυτάνων  εις Καλλιδρόμης. [3]»

      Με τον  νόμο  ΚΕ΄  5-12-1845, η επικράτεια  διαιρείται σε  10 νομούς και 49  επαρχίες. Έδρα του νομάρχη Ακαρνανίας και Αιτωλίας ορίζεται το Μεσολόγγι και η Επαρχία  Καλλιδρόμης μετονομάζεται σε Επαρχία Ευρυτανίας. 

Η διοικητική διαίρεση της χώρας βάσει του νόμου ΚΕ΄  5-12-1845  κατά δήμους και οικισμούς για την επαρχία Ευρυτανίας  είναι:

   Δήμος Καρπενησίου: Καρπενήσιον, Λάκθη, Μυρίση, Συγγρέλου,  Ανιάδα, Αγ. Ανδρέας,  Μιάρα, Μουζήλου, Κλαυσείον, Μέγα Χωρίον, Καρύτσα, Δερμάση, Λάστοβον, Ερκίστα, Φιδάκια,  Μηλιά, Σελά,  Γόλιανη, Παππαρούσι, Καλεσμένου, Στένωμα, Παυλόπουλο, Τέρνοβον, Γοριανάδες Κορνοχάδες, Βουτύρον, Νόστιμον,  Μικροχώριον, μοναί Κουμπασίων  και Μεσαμπελιάς,  Ζευγοστάσιον Μηλιώτικα,  Ζευγοστάσιον Παλιουριάς,  Παλαιοχώρι,  Σπαρτιάς , Αρωνιάδα.

   Δήμος  Κτημενίων: Φουρνά,  Κλειστόν,  Μολόχα, Σπινάσσα,  Καροπλέσι,  Μούχα, Βράχα, Χόχλια, Αραχωβίτσα, Έλοβα, Αγ. Τριάς,  Δομιανοί, μοναί διαλελυμέναι της  Παναγίας της Ζωοδόχου Πηγής της Μεταμορφώσεωςκαι του  Προφήτου Ηλιού.

   Δήμος Παρακαμπυλίων: Άγιος Βλάσιος,  Αγαλιανός,  Σοβουλάκου,  Άγιος Βασίλειος,  Χούνη, Αράχωβα,  Καστανούλα, Τέροβα,  Κελλάκια, Λάτα,  Σαργιάδα.

   Δήμος  Αρακυνθίων:  Προυσσός,  Καστανιά,  Κόπραινα,  Ανδράνοβα,  Εσωχώρια,  Βελωτά, Σαρκίνη,    Κρύκιστα,  Δεβίτσινον,  Αλέστια,  Τσερκοβοπτελέα, Μονή Προυσσού.

   Δήμος Αγραίων: Κεράσοβον,  Μαραθιάς, Βίνιανη, Χρύσου,  Κουφάλα,  Έλσιανη,  Μύριον, Άγραφα,  Τροβάτον, Βραγγιανά, Επαινιανά,  Μοναστηράκι,  Παλαιοκάτουνον, Βούλπη, Τατάρνα, Παλαιοχώρι, Άγιος Γεώργιος, Φραγγίστα ,  μονή διατηρούμενη [4] Τατάρνης  Επισκοπής, μοναί διαλελυμέναι Σωτήρος (ΑγίαςΤριάδος) Παροικιού,  Αγίας Τριάδος  Σάικας,Γεννήσεως Θεοτόκου  Στάνας,  Μεταμορφώσεως Κεράσσοβου,  Σύχνικον.

   Δήμος Καλλιδρομητών: Κρικκέλου, Άμπλιανη, Σταύλοι,  Δομνίστα,  Τσεκλείστα, Τέρνος, Καρυά, Σέλιτσα,  Ροσκά,  Κοντίβα,  Δολιανά, Ψιανά,  Σέλος.

   Δήμος Απεραντίων:  Γρανίτσα,  Μπελτσίστα, Ραυτόπουλον,  Ζελενίτσα,  Χωρίκοβον,  Λυπιανά,  Τοπόλιανα,  Βελαώρα, Σεβίστα,  Κόνιαβι,  Νέο  Αργύρι.

   Στις 31-6-1858, υπογράφηκε το Β.Δ. που όριζε: «Ο οικισμός Κόπραινα  απεσπάσθη του δήμου Καλλιδρόμης  και προσηρτήθη  εις τον δήμον  Αρακυνθίων.»

   Δεκαοκτώ χρόνια αργότερα, με Βασιλικά Διατάγματα που υπογράφηκαν στις 18 -11 1876 και στις 23-2-1877, οι δήμοι της επαρχίας Ευρυτανίας έγιναν εννιά.

   Β. Δ. 18 -11 1876: Ο μέχρι τούδε δήμος Αγραίων.(Επαρχία Ευρυτανίας) μετεσχηματίσθη εις δύο Δήμους, ως κάτωθι:

   Α. Δήμος  Αγραίων:  Κεράσοβον,  Χρύσον,  Κουφάλα, Ελσιανή, Βίνιανη, Μαραθιάς, Φραγγίστα,  Παλαιοχώρι,  Άγιος Γεώργιος,  Τατάρνα,  Βούλπι, Παλαιοκάτουνον.

   Β. Δήμος Αγράφων:  Άγραφα,  Μύριον  (Μυρίσι),  Βραγγιανά,  Τροβάτον,  Επαινιανά,  Μοναστηράκι.

 Β.Δ.  23-2-1877: Ο μέχρι τούδε δήμος Κτημενίων  (Επαρχία Ευρυτανίας) μετεσχηματίσθη εις δύο δήμους ως κάτωθι:

   Α. Δήμος Κτημενίων:  Φουρνά, Βράχα, Κλειστόν, Χόχλια, Αραχωβίτσα, Έλοβα, Αγία Τριάς,  Δομιανά.

   Β. Δήμος  Δολόπων:  Καροπλέσιον,  Σπινάσσα,  Μολόχα,  Μούχα, Μπιλοκομήτη, Καρύτσα,  Καρβασαράς  ή  Μποτσικάκι.

   Με το Β.Δ.  της 3-2-1878, ο Δήμος Καλλιδρομητών ξαναπόκτησε την ονομασία που είχε πριν το 1840. Β.Δ. της 3-21878: Ο μέχρι τούδε δήμος Καλλιδρομητών  μετωνομάσθη δήμος Ευρυτάνων.  (Επαρχία Ευρυτανίας).

   Στο μεταξύ, τον Ιανουάριο του 1881, με την υπόδειξη της Γερμανίας και την συγκατάθεση της Αγγλίας και της Ρωσίας, αρχίζει συνδιάσκεψη των πρεσβευτών των «Μεγάλων Δυνάμεων» για τον καθορισμό των νέων συνόρων της Ελλάδας.[5] Μετά από πολλές συνεδριάσεις[6] καταλήγουν  (24 Μαΐου 1881) στο να παραχωρηθούν στην Ελλάδα η Θεσσαλία και ένα μικρό μέρος της Ηπείρου.

   Με τον νόμο «Περί εισαγωγής της ελληνικής νομοθεσίας εις τας άρτι προσαρτηθείσας Θεσσαλικάς και Ηπειρωτικάς επαρχίας» ορίζονται τρείς ακόμα νομοί. Ο νομός Άρτης,  ο νομός  Λαρίσης  και ο νομός Τρικάλων. 

   Ο νόμος  ΒΧΔ΄ της 6-7-1899 «Περί διοικητικής διαιρέσεως του Κράτους»  Φ.Ε.Κ. 136 / 8-7-1899  διαιρεί την Ελλάδα σε εικοσιέξι νομούς , Αττικής,  Βοιωτίας, φθιώτιδος,  Φωκίδος, Ευρυτανίας, Ακαρνανίας και Αιτωλίας, Άρτης, Τρικκάλων, Καρδίτσης, Λαρίσης, Μαγνησίας,  Ευβοίας,  Αργολίδος, Κορινθίας, Αρκαδίας, Αχαίας, Ηλείας, Τριφυλίας, Μεσσηνίας,  Λακωνικής, Λακεδαίμονος, Κερκύρας, Κεφαλληνίας,  Λευκάδος, Ζακύνθου και  Κυκλάδων.

   Η  παράγραφος  6 του άρθρου 2, ορίζει:  Νομός Ευρυτανίας, συνιστάμενος εκ της επαρχίας Ευρυτανίας, έδρα του νομάρχου το Καρπενήσιον. [7]

   Δέκα χρόνια αργότερα, με τροποποίηση του νόμου ΒΧΔ΄ καταργήθηκε ο νομός Ευρυτανίας. Ο νόμος ΓΥΛΔ΄[8] χώρισε την Ελλάδα σε δεκαέξι νομούς, τους νομούς : Αττικής και Βοιωτίας, Φθιώτιδος και Φωκίδος, Αιτωλίας και Ακαρνανίας, Άρτης, Τρικκάλων, Λαρίσης, Ευβοίας,  Αρκαδίας, Αργολίδος και Κορινθίας, Αχαΐας και Ήλιδος, Μεσσηνίας, Λακωνίας, Κερκύρας,  Κεφαλληνίας, Ζακύνθου, Κυκλάδων.   Η παράγραφος 3 ορίζει:  Κατηργήθη ο νομός Ευρυτανίας , υπαχθείσης της ομωνύμου επαρχίας εις τον νομόν Αιτωλίας και Ακαρνανίας.

   Λίγους μήνες πριν τον νόμο ΓΥΛΔ΄ της 16-11-1909 εκδόθηκε Βασιλικό διάταγμα (31-5-1909)  «Περί συστάσεως επιτροπείας  προς μελέτην των τοπωνυμίων της Ελλάδος  και εξακρίβωσιν του ιστορικού λόγου αυτών». 

   Άρθρον 1. Καθίσταται επιτροπεία των τοπωνυμίων της Ελλάδος,  προς μελέτην των τοπωνυμίων και εξακρίβωσιν του ιστορικού λόγου αυτών. Τα πορίσματα της εργασίας αυτής ανακοινοί η επιτροπή εις τον Υπουργόν των Εσωτερικών, υποβάλλουσα και γνώμας περί μεταβολής  α) των αλλογλώσσων ή  κακοφώνων ονομάτων, όσα δεν συνδέονται προς επίσημον τι,  γεγονός της ελληνικής ιστορίας,  και   β)  των ακαταλλήλων ελληνικών, όσα αντικατέστησαν παλαιότερα και γνωριμώτερα ελληνικά ονόματα. 

    Η «Επιτροπή Τοπωνυμίων»  συνεδρίαζε μέχρι το 1940, και ορισμένοι γενικοί κανόνες που έγιναν δεκτοί έβαλαν τάξη στην ορθογραφία των τοπωνυμιών. Μερικοί από αυτούς τους κανόνες είναι:

Α)  Εις τα ουδέτερα τα λήγοντα εις  ιον θα προτιμάται εις την ονομαστικήν ο δημώδης εις ι τύπος π.χ. το Μονοδένδρι, του Μονοδενδρίου.

Β)  Εις τα θηλυκά πληθυντικά θα προτιμάται η κατάληξις ες από την κατάληξιν αι, εκτός εάν πρόκειται περί αρχαιοτέρων ονομάτων, π.χ. Κερασιές, Ρεματιές, αλλά Αθήναι, Πάτραι, Θήβαι κλπ.  Την κατάληξιν ες θα συνοδεύη το άρθρον οι,  π.χ. οι κερασιές.

Γ)  Ονόματα αρσενικά λήγοντα εις ιας και ας και τονιζόμενα εις την λήγουσαν, περισπώνται,  π.χ. ο Πλατανιάς.

Δ)  Τα λήγοντα  εις αίοι και εις αίικα δέον να γράφωνται με αι.

Ε)  Τα εις όβα και οβά δέον να γράφωνται  με ο π.χ. Αράχοβα.

ΣΤ)  Αι λέξεις Ρεματιά, Καμένα κλπ. Γράφωνται με ένα μ.

Ζ)  Τα λήγοντα εις αινα θηλυκά γράφωνται με αι.

Η)  Τα ονόματα των Αγίων θα γράφωνται πλήρη και εις την καθαρεύουσαν  π.χ. Άγιος Ιωάννης,  Αγία Τριάς.

---

[1]    Το κείμενο είναι γραμμένο με την ορθογραφία που υπάρχει στο πρωτότυπο.

[2]   Έδρα του κάθε Δήμου είναι ο οικισμός που αναφέρεται πρώτος. Οι οικισμοί έχουν την ονομασία και ορθογραφία της πρώτης επίσημης καταγραφής τους, αυτή η ορθογραφία άλλαξε  το 1845.

[3]    Ο παλιός Δήμος Ευρυτάνων περιελάμβανε τους οικισμούς  Κρικκέλου, Άμπλιανης, Σταύλων,  Δομνίστας,  Τσεκλείστας, Τέρνου, Καρυάς, Σέλιτσας,  Ροσκάς,  Κοντίβας,  Δολιανων, Ψιανών και  Σέλου.

[4]   Στην Επαρχία  Ευρυτανίας τα μοναστήρια :  Αγ. Τριάδας - Παροικίου,  Κοιμήσεως Θεοτόκου - Φραγγίστας,  Μεταμορφώσεως του Σωτήρος - Κουφάλας,   Αποτομής  του Προδρόμου  μεταξύ Βούλπης  και Κεράσσοβου, Γεννήσεως της Θεοτόκου - Παλαιάς Μούχης,  Αγ.  Τριάδος - Σάικας ,  Γεννήσεως της Θεοτόκου - Στάνας,  Γεννήσεως της Θεοτόκου -Σπινάσας,  Μεταμορφώσεως  του Σωτήρος – Βράχας,  Προφήτου Ηλιού  - Αγ. Τριάδας,   Ζωοδόχου Πηγής -  Φουρνά,  Μεταμορφώσεως του Σωτήρος – Κεράσσοβου,  Μονή Τροβάτου,  Κοιμήσεως  της Θεοτόκου   Μεσαμπελιάς  και Γεννήσεως της Θεοτόκου  Κουμασίων. Για περισσότερα πατήστε εδώ.

[5]   Είναι η δεύτερη επέκταση των συνόρων του Νέου Ελληνικού κράτους, προηγήθηκε η ενσωμάτωση των  Ιόνιων νησιών,  17 / 29  Μαρτίου  1863.

[6]   Όλες οι συνεδριάσεις έγιναν στην Κωνσταντινούπολη.

[7]   Σημείωμα από το «Αρχείο Βλαχογιάννη» αναφέρει  ότι η σύσταση του νομού Ευρυτανίας

οφείλεται σε πρωτοβουλία και ενέργειες του βουλευτή Ευρυτανίας Κωστάκη Ζώτου.

Κατά το σημείωμα, ο Κωστάκης  Ζώτος ήταν  γιός του Στυλιανού Ζώτου και εκλέχτηκε βουλευτής Ευρυτανίας το 1892, το 1899, το 1905 και το 1906 μέχρι το 1909.  Η οικογένεια των Ζωταίων καταγόταν από τον Φουρνά και το πραγματικό τους όνομα ήταν Γκαβοστεργιαίοι ή Γκαβοστεργαίοι.  Ο Αναγνώστης  ή  Λογοθέτης  Ζώτος  και ο Γεώργιος Γκαβοστέργιος  ήταν τέκνα του Στέργιου Γκαβοστέργιου.  Τα δύο αδέλφια πλούτισαν στην Κωνσταντινούπολη, όπου  έγιναν και  μέλη της  Φιλικής εταιρίας .  Στον πύργο του Λογοθέτη Ζώτου,  στο Φουρνά,  κατέλυσε ο Αλή Πασάς όταν επισκέφτηκε τον καζά Αγράφων. 

[8]   Νόμος ΓΥΛΔ΄ της 16-11-1909  «Περί διοικητικής διαιρέσεως  του Κράτους »  Φ.Ε.Κ. 282 / 4-12-1909.

Η αναγνώριση η λειτουργία και η εξέλιξη των «Κοινοτήτων» της Ευρυτανίας.  

 Ο Νόμος  ΔΝΖ΄ του  1912 και η δημιουργία των κοινοτήτων.

   Στις 10 Φεβρουαρίου 1912, δημοσιεύτηκε ο νόμος ΔΝΖ΄,(4057) που άλλαξε εντελώς το τοπίο της τοπικής αυτοδιοίκησης, αφού δημιούργησε νέους μικρότερους και πιο ευέλικτους οργανισμούς . Το σχέδιο δημιουργίας των νέων αυτοδιοικητικών οργανισμών είχε ως βάση τον πληθυσμό των οικισμών και την ύπαρξη δημοτικού σχολείου.

   Το Διάταγμα, «περί συστάσεως δήμων και κοινοτήτων» του Νόμου  ΔΝΖ΄, όριζε:

   Άρθρον  1^.  Δήμοι είναι:  α)  Αι πρωτεύουσαι  των 

Ο Νόμος  ΔΝΖ΄ του  1912 και η δημιουργία των κοινοτήτων.

   Στις 10 Φεβρουαρίου 1912, δημοσιεύτηκε ο νόμος ΔΝΖ΄,(4057) που άλλαξε εντελώς το τοπίο της τοπικής αυτοδιοίκησης, αφού δημιούργησε νέους μικρότερους και πιο ευέλικτους οργανισμούς . το σχέδιο δημιουργίας των νέων αυτοδιοικητικών οργανισμών είχε ως βάση τον πληθυσμό των οικισμών και την ύπαρξη δημοτικού σχολείου.

   Το Διάταγμα, «περί συστάσεως δήμων και κοινοτήτων» του Νόμου  ΔΝΖ΄, όριζε:

   Άρθρον  1^.  Δήμοι είναι:  α)  Αι πρωτεύουσαι  των  νομών,  β)  Αι πόλεις αι έχουσαι  άνω των  10.000  κατοίκων.

   Άρθρον  2.  Πας μόνιμος  συνοικισμός έχων υπέρ τους  300  κατοίκους  και σχολείον  στοιχειώδους  εκπαιδεύσεως αποτελεί  ιδίαν  κοινότητα.

   Ιδίαν κοινότητα  δύναται να αποτελέση  και πάς συνοικισμός ολιγωτέρων  των  300  κατοίκων,  εάν  έχη  σχολείον,  ζητήσωσι  δε τούτο  το ήμισυ των εκλογέων  κατοίκων.

   Άρθρον  5. …Εντός πέντε μηνών από της ισχύος του νόμου τούτου αναγνωρίζονται διά Β. Διαταγμάτων προκαλουμένων υπό του Υπουργού των Εσωτερικών ως δήμοι πάσαι αι κατά το άρθρον 1 δικαιούμεναι εις τούτο πόλεις, αναγνωρίζονται δε ωσαύτως ως ίδιαι κοινότητες οι κατά το άρθρον 2 εδάφιον 1 δικαιούμενοι εις τούτο συνοικισμοί .

   Έτσι τον Αύγουστο του 1912, δημοσιεύτηκαν στην «Εφημερίδα της Κυβερνήσεως του Βασιλείου της Ελλάδος» τα διατάγματα, «περί αναγνωρίσεως των δήμων και κοινοτήτων του νομού Αιτωλίας και Ακαρνανίας», «περί αναγνωρίσεως κοινοτήτων εν τω νομώ Αιτωλίας και Ακαρνανίας» και «περί προσαρτήσεως κοινοτήτων εν τω νομώ Αιτωλίας και Ακαρνανίας.»

   Διάταγμα, «περί αναγνωρίσεως των δήμων και κοινοτήτων του νομού Αιτωλίας και Ακαρνανίας» «προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού, αναγνωρίζομεν εν τω νομώ Αιτωλίας και Ακαρνανίας.

   Δήμον μεν την πόλιν Μεσολόγγιον, ως πρωτεύουσαν του νομού τούτου, υπό το όνομα ‘’δήμος Μεσολογγίου’’.

   Ως ιδίας δε κοινότητας, τους εξής συνοικισμούς δικαιουμένους εις τούτο, ως έχοντας υπέρ τους 300 κατοίκους και σχολείον στοιχειώδους εκπαιδεύσεως ή ως έδρας πρώην δήμων.[1]

   Καρπενήσι, Λάσπη, Μεγάλο Χωριό, Μικρό Χωριό, Βουτύρου, Καλεσμένον, Μυρίσι, Συγκρέλλον, Ανιάδα, Μουζήλον, Στένωμα, Κορυσχάδες, Φουρνάς, Κλειστός, Δομιανοί, Αγία Τριάς, Βράχα, Καροπλέσι, Σπινάσα, Καρίτσα (πρ. δήμου Δολόπων), Άγραφα, Μήρυσι, Μοναστηράκι, Επινιανά, Τροβάτον, Βραγκιανά, Κεράσοβον, Χρύσου, Μαραθιάς, Έλσανη,, Κουφάλα, Βίνιανη, Βούλπι, Τατάρνα, Φραγκίστα Μεγάλη, Φραγκίστα Μικρή, Επισκοπή, Γρανίτσα, Κόνιαβη, Βελαώρα, Λεπιανά, Βελτσίστα, Ραυτόπουλον, Χορίγκοβον, Ζελενίστα, Άγιος Βλάσιος, Σαργιάδα, Αράχωβα, Χούνη, Σοβολάκον, Καστανιά, Κορίκιστα, Ανδράνοβα, Κρίκελλον, Δομνίστα, Τέρνος.

   Εν Αθήναις τη 31 Αυγούστου 1912.

Διάταγμα «περί αναγνωρίσεως κοινοτήτων εν τω νομώ Αιτωλίας και Ακαρνανίας»

   Αναγνωρίζομεν εν τω νομώ Αιτωλίας και Ακαρνανίας ως κοινότητας τους εξής συνοικισμούς, ολιγωτέρους μεν των 300 κατοίκων, αλλ’ έχοντας σχολείον.

Καρίτσα (πρώην δήμου Καρπενησίων), Άγιος Ανδρέας, Αλέστια, Βελωτά, Εσωχώρια, Δοβίτσινον, Σαρκίνι, Κόπραινα, Σίδηρα – Χαράστη, Παληοχώρι, Μολόχα, Μπιλοκομήτι, Ροσκά, Τσεκλίστα, Ψιανά, Κόχλια ή Χόχλια, Τέρροβα ή Τέρνοβα (πρώην δήμου Παρακαμπυλίων), Αγαλιανός ή Αγαληνός.

   Εν Αθήναις τη 31 Αυγούστου 1912.

Διάταγμα «περί προσαρτήσεως κοινοτήτων εν τω νομώ Αιτωλίας και Ακαρνανίας.»

   ...όπως οι επόμενοι συνοικισμοί, μη αποτελούντες ιδίαν κοινότητα, αποτελέσωσι μέρος των εξής δήμων και κοινοτήτων του νομού Αιτωλίας και Ακαρνανίας.

   Οι συνοικισμοί Γόλιανη, Νόστιμον, Σελά και Μηληά της κοινότητος «Βουτύρου».

   Ο συνοικισμός Γοριανάδες της κοινότητος «Καρπενήσιον».

   Ο συνοικισμός Μιάρα της κοινότητος «Άγιος Ανδρέας».

   Οι συνοικισμοί Ερκίστα και Λάστοβον της κοινότητος «Μικρό Χωριό».

   Οι συνοικισμοί Παυλόπουλον και Τέρνοβον της κοινότητος «Στένωμα».

   Οι συνοικισμοί Φειδάκια και Παπαρούσι της κοινότητος «Καλεσμένον».

   Ο συνοικισμός Δερμάτι της κοινότητος «Καρύτσα».

   Ο συνοικισμός  Παληοκάτουνον της κοινότητος «Βούλπι».

   Οι συνοικισμοί Άγιος Γεώργιος και Νεοχώρι της κοινότητος «Παληοχώρι», (πρώην δήμου Αγραίων).

   Ο συνοικισμός Μακριάς της κοινότητος «Σίδηρα- Χαράστη».

   Η Μονή Γενέθλιον Θεοτόκου ή Τατάρνα της κοινότητος «Τατάρνα».

   Ο συνοικισμός Βελισδόνη της κοινότητος «Τροβάτον».

   Οι συνοικισμοί Συβίστα, χρύσοβα και Τοπόλιανα της κοινότητος «Βελαώρα».

   Ο συνοικισμός Αργύρι της κοινότητος «Ραυτόπουλον».

   Ο συνοικισμός Τσερκοβοπτεληά της κοινότητος «Σαρκίνι».

   Ο συνοικισμός Τύρνος και Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου της κοινότητος «Προυσός».

   Ο συνοικισμός Καρβασαράς της κοινότητος «Μπελοκομήτι».

   Ο συνοικισμός Σταύλος της κοινότητος «Δομνίστα».

   Ο συνοικισμός Καρυά της κοινότητος «Τέρνος».

   Ο συνοικισμός Άμπλιανη της κοινότητος «Κρίκελλον».

   Οι συνοικισμοί Σέλλος και Σέλιστα της κοινότητος «Ψιανά».

   Οι συνοικισμοί Δολιανά και Κοντίβα της κοινότητος «Ροσκά».

   Οι συνοικισμοί Αραχωβίτσα και Έλοβα της κοινότητος «Αγία Τριάς».

   Ο συνοικισμός Άγιος Βασίλειος της κοινότητος «Σοβολάκον».

   Ο συνοικισμός Κελλάκια της κοινότητος «Τέρροβα ή Τέρνοβα».

   Ο συνοικισμός Λάτα της κοινότητος «Σαργιάδας».

   Ο συνοικισμός Καστανούλα της κοινότητος «Αράχωβα».

   Εν Αθήναις τη 31 Αυγούστου 1912.

   Εν ονόματι του Βασιλέως

    Ο Αντιβασιλεύς: Κωνσταντίνος Διάδοχος.

    Συνοπτικά, στην Επαρχία  Ευρυτανίας αναγνωρίστηκαν οι παρακάτω  κοινότητες:

1        Κοινότης Καρπενησίου:  Καρπενήσιον,  Γοριανάδες.-

2        Κ. Αγίας Τριάδος:  Αγία Τριάς, Αραχωβίτσα,  Έλοβα.-

3        Κ. Αγίου Ανδρέου:  Άγιος Ανδρέας,  Μιάρα.-

4        Κ. Λάσπης:  Λάσπη.-

5        Κ. Αγράφων: Άγραφα.

6        Κ. Αλεστίων:  Αλέστια.

7        Κ. Φραγκίστας  Μεγάλης:  Φραγκίστα  Μεγάλη.

8        Κ. Ανιάδας:  Ανιάδα.

9        Κ. Ανδράνοβας:  Ανδράνοβα.

10    Κ. Βελαώρας:  Βελαώρα,  Συβίστα,  Χρύσοβα,  Τοπόλιανα.-

11    Κ. Βελωτών:  Βελωτά.

12    Κ. Βουλπιωτών:  Βούλπι,  Παληοκάτουνον.-

13    Κ. Βουτύρου:   Βούτυρον, Γόλιανη, Νόστιμον, Σελά, Μηλιά.-

14    Κ: Βραγκιανών:  Βραγκιανά.

15    Κ. Βράχας:  Βράχα.

16    Κ. Γρανίτσης:  Γρανίτσα.

17    Κ. Κουφάλας: Κουφάλα.

18    Κ. Δομιανών:  Δομιανοί.

19    Κ. Δομνίστης:  Δομνίστα,  Σταύλος.-

20    Κ. Βίνιανης:  Βίνιανη.

21    Κ. Φραγκίστας  Μικρής:  Φραγκίστα  Μικρή.

22    Κ. Επινιανών:  Επινιανά.

23    Κ. Επισκοπής:  Επισκοπή.

24    Κ. Εσωχωρίων:   Εσωχώρια.

25    Κ. Καλεσμένου:  Καλεσμένον,  Φειδάκια,  Παπαρούσι.-

26    Κ. Καρίτσας:  (τ.δ.  Καρπενησίων)  Καρίτσα,  Δερμάτι.-

27    Κ. Καρίτσας:  (τ.δ.  Δολόπων)  Καρίτσα.

28    Κ. Καροπλεσίου:  Καροπλέσι.

29    Κ. Καστανιάς:  Καστανιά.

30    Κ. Κορίκιστας:  Κορίκιστα.

31    Κ. Χοριγκόβου:  Χορίγκοβον.

32    Κ. Κερασόβου:  Κεράσοβον.

33    Κ. Κλαυσίου:  Κλαυσίον.

34    Κ. Κρικέλλου:  Κρίκελλον,  Άμπλιανη.-

35    Κ. Κορυσχάδων:  Κορυσχάδες.

36    Κ. Λεπιανών:  Λεπιανά.

37    Κ. Κόνιαβης:   Κόνιαβη.

38    Κ. Βελτσίστας:  Βελτσίστα.

39    Κ. Μαραθιάς: Μαραθιά.

40    Κ. Μήρισι:  Μήρισι.

41    Κ. Μυρίσι:  Μυρίσι.

42    Κ. Έλσανης:  Έλσανη.

43    Κ. Μεγάλου  Χωρίου:  Μέγα  Χωρίον.

44    Κ. Τέρνου:  Τέρνος,  Καρυά.-

45    Κ. Μικρού Χωρίου:  Μικρό  Χωρίον,  Ερκίστα,  Λάστοβον.-

46    Κ. Μολόχας:  Μολόχα.

47    Κ. Μοναστηρακίου:  Μοναστηράκι.

48    Κ. Μουζήλου:  Μουζήλον.

49    Κ. Μπιλοκομήτι:  Μπιλοκομήτι,  Καρβασαράς.-

50    Κ. Σπινάσης:  Σπινάσα.

51    Κ. Παληοχωρίου:  Παληοχώρι,  Άγιος  Γεώργιος,  Νεοχώρι.-

52    Κ. Ζελενίστας:  Ζελενίστα.

53    Κ. Κοπραίνης:  Κόπραινα.

54    Κ. Προυσσού:  Προυσσός,  Τύρνος,  μονή  Κοιμήσεως Θεοτόκου.-

55    Κ. Ραυτόπουλου:  Ραυτόπουλον,  Αργύρι.-

56    Κ. Ροσκάς:  Ροσκά,  Δολιανά,  Κοντίβα.-

57    Κ. Σαρκινίου:  Σαρκίνι,  Τσαρκοβοπτεληά.-

58    Κ. Τσεκλίστας:  Τσεκλίστα.

59    Κ. Δοβίτσινου:  Δοβίτσινον.

60    Κ. Στενώματος:  Στένωμα,  Παυλόπουλον,  Τέρνοβον.-

61    Κ. Συγκρέλλου:  Συγκρέλλον.

62    Κ. Τατάρνης:  Τατάρνα,  μονή  Γενεθλίων  Θεοτόκου.-

63    Κ. Τροβάτου:  Τροβάτον,  Βελισδόνη.-

64    Κ. Φουρνάς:  Φουρνά.

65    Κ. Κόχλιας  ή  Χόχλιας:  Κόχλια  ή  Χόχλια.

66    Κ. Χρύσου:  Χρύσου.

67    Κ. Ψιανών:  Ψιανά,  Σέλλος,  Σέλιτσα.-

68    Κ. Κλειστού:  Κλειστόν.

69    Κ. Σιδήρων:  Σίδηρα- Χαράστη, Μακριάς.-

70    Κ. Σοβολάκου: Σοβολάκον, Άγιος Βασίλειος.-

71    Κ. Τέρροβας ή Τέρνοβας: Τέροβα, Κελλάκια.-

72    Κ. Σαργιάδας: Σαργιάδα, Λάτα.-

73    Κ. Αράχωβας: Αράχωβα, Καστανούλα.-

74    Κ. Αγίου Βλασίου: Άγιος Βλάσιος.

75    Κ. Αγαλιανού ή Αγαληνού: Αγαλιανός.

   Τα επόμενα χρόνια ακολούθησε η αναγνώριση και άλλων κοινοτήτων, καθώς και η μετονομασία συνοικισμών. Μεταξύ των αναγνωρίσεων και μετονομασιών είναι:

   Β.Δ. 4- 3- 1915.   Η κοινότης  Επισκοπιανών,  μετωνομάσθη εις κοινότητα Μοραΐτικων, η δε έδρα αυτής μετετέθη εκ του οικισμού Επισκοπιανά, εις τον οικισμόν Μοραΐτικα (επαρχία Ευρυτανίας).

   Απόφασις Υπουργείου Εσωτερικών 44975 / 22- 4- 1915. Ο οικισμός και η κοινότης Φραγκίστας Μεγάλης, μετωνομάστηκαν εις οικισμόν και κοινότητα Ανατολικής Φραγκίστας (επαρχία Ευρυτανίας).  Διά της ιδίας ως άνω αποφάσεως του Υπουργείου Εσωτερικών, ο οικισμός και η κοινότης Φραγκίστας Μικρής (επαρχία Ευρυτανίας),  μετωνομάσθησαν εις οικισμόν και κοινότητα Δυτικής  Φραγκίστας.

   Δ.  23- 12- 1915.  Ο οικισμός Σέλον (Σέλλας), αποσπασθείς της κοινότητος Ψιανά (επαρχία Ευρυτανίας),  προσηρτήθη εις την κοινότητα Κρικέλλου.

   Δ.  23- 12- 1915. Ο εις ουδεμίαν κοινότητα προσαρτηθείς οικισμός Κοψέϊκα, προσηρτήθη εις την κοινότητα  Τατάρνης (επαρχία Ευρυτανίας).

   Β.Δ.  22- 5- 1919.[2]  Ο οικισμός Παπαρούσιον της κοινότητος Καλεσμένου, απετέλεσεν ιδίαν κοινότητα, με έδραν τον ομώνυμον οικισμόν.

   Β.Δ.  22- 5- 1919.  Οι οικισμοί Παυλόπουλον και Τέρνοβον  της κοινότητος Στενώματος,  απετέλεσαν την κοινότητα  Παυλόπουλου, με έδραν τον ομώνυμον οικισμόν.

   Β.Δ.  22- 5- 19.  Ο οικισμός Βελισδόνη της κοινότητας Τροβάτου, ανεγνωρίσθη εις ιδίαν  ομώνυμον  κοινότητα,  με έδραν τον ομώνυμον οικισμόν.

   Β.Δ.  22- 5- 1919.  Ο  οικισμός Αραχωβίτσα  της κοινότητας της Αγίας Τριάδος, ανεγνωρίσθη εις ιδίαν ομώνυμον κοινότητα.

   Β.Δ.  22- 5- 1919.  Ο οικισμός Έλοβα της κοινότητας Αγίας Τριάδος,  ανεγνωρίσθηεις ιδίαν ομώνυμον κοινότητα.

   Β.Δ.  22- 5- 1919  Οι οικισμοί Γόλιανη, Σελά και Μηλιά της κοινότητος Βουτύρου, απετέλεσαν την  κοινότητα Γόλιανης,  με έδραν τον ομώνυμον οικισμόν.

   Β.Δ.  22- 5- 1919.  Ο οικισμός Δερμάτι της κοινότητος Καρίτσας, ανεγνωρίσθη εις ιδίαν ομώνυμον κοινότητα.

   Β.Δ.  22- 5- 1919.   Ο  οικισμός Φειδάκια της κοινότητος Καλεσμένου, απετέλεσεν την κοινότητα Φειδακίων,  με έδραν τον ομώνυμον οικισμόν.

   Β.Δ.  22- 5- 1919. Ο οικισμός Άμπλιανη της κοινότητος Κρικέλου,  ανεγνωρίσθη εις ομώνυμον κοινότητα.

   Β.Δ.  22- 5- 1919. Ο  οικισμός Λάστοβον της κοινότητος Μικρού Χωρίου, ανεγνωρίσθη εις ιδίαν ομώνυμον κοινότητα.

   Β.Δ. 24- 6- 1919. Ο  οικισμός Κοντίβα της κοινότητος Ροσκάς,  προσαρτάται  εις την κοινότητα Μεγάλου Χωρίου.

   Β.Δ. 24- 6- 1919. Ο  οικισμός Μαυριάς  της κοινότητος Επισκοπής,  προσαρτάται εις την κοινότητα Παλαιοχωρίου.

   Έτσι στην απογραφή του 1920, καταγράφηκαν 119 χωριά εκ των οποίων τα 85 είχαν αναγνωριστεί ως κοινότητες. Πληθυσμός της Επαρχίας 42.395 κάτοικοι.

   Στις 3 Αυγούστου 1922, υπογράφηκε ο νόμος 3004, που αποσπούσε από την Επαρχία Ευρυτανίας την περιφέρεια του πρώην Δήμου Παρακαμπυλίων

   Νόμος 3004/3-8-1922, «περί  υπαγωγής Διοικητικώς…» 143

   Άρθρον 1. Αι κοινότητες Αγίου Βλασίου, Αραχώβης, Σαργιάδας, Τερόβης, Χούνης, Αγίου Βασιλείου, Σοβολάκου, Αι συνιστώσαι τον πρώην Δήμο Παρακαμπυλίων της Επαρχίας Ευρυτανίας, υπάγονται εφ’ εξής διοικητικώς εις την Επαρχίαν Τριχωνίας.[3]

   Μεταξύ των Διαταγμάτων που ακολούθησαν Είναι:

   Διάταγμα της 26- 1- 1925. Φ.Ε.Κ. 25/30-1-1925. Περί αναγνωρίσεως ως κοινότητος του συνοικισμού Παλαοκάτουνον.

   Διάταγμα της 25-2-1927. Ο οικισμός Κορίτσα της κοινότητος Κλειστού, αναγνωρίζεται εις ιδίαν ομώνυμον κοινότητα.

   Διάταγμα της 6-6-1927. Ο οικισμός Σταύλου της κοινότητος Δομνίστης, αναγνωρίζεται εις ιδίαν ομώνυμον κοινότητα.

   Διάταγμα της  9- 9- 1927, «Περί μετονομασίας κοινοτήτων και οικισμών».                                                     στ΄ Εν τη επαρχία Ευρυτανίας.

   Διάταγμα της 4-11-27. Ο οικισμός Τοπόλιανα της κοινότητος Βελαώρας, αναγνωρίζεται εις ιδίαν κοινότητα.

   101)  Ο συνοικισμός  Τέρνοβον της κοινότητος Παυλόπουλου, μετονομάζεται  εις Παπαδιάν.

   102)  Η κοινότης Σοβολάκου, μετονομάζεται εις κοινότητα Ψηλοβράχου και ο ομώνυμος αυτή συνοικισμός Σοβολάκον εις Ψηλόβραχος.

   103)  Η  κοινότης Μύρισι, μετονομάζεται εις κοινότητα Μυρίκης και ο ομώνυμος αυτής συνοικισμός Μύρισι εις Μυρίκη.

   Στην απογραφή του 1928, η Επαρχία Ευρυτανίας είχε 137 χωριά εκ των οποίων τα 85 ήταν κοινότητες. Πληθυσμός  44.217 κάτοικοι.

   Διάταγμα της 12-3-28. «Περί μετονομασίας κοινοτήτων και οικισμών.»

111. Η κοινότης Μήρυσι (Αγράφων), μετονομάζεται εις κοινότητα  Μαράθου.

112. Η κοινότης  Ζελενίτσης, μετονομάζεται εις κοινότητα  Πρασιάς.

113. Η κοινότης Κορίκιτσα, μετονομάζεται εις κοινότητα Συνδένδρου.

114. Η κοινότης Τατάρνας, μετονομάζεται εις κοινότητα Τριποτάμου.

115. Η κοινότης Σπινάσας, μετονομάζεται εις κοινότητα Νεράϊδας.

116. Ο συνοικισμός Σέλιτσα της κοινότητος Ψιανών, μετονομάζεται εις Καστανούλα.

117. Ο συνοικισμός Κοντίβα της κοινότητος Μεγάλου Χωρίου, μετονομάζεται εις Κοντόν.

118. Η κοινότης Χοριγκόβου, μετονομάζεται εις κοινότητα Κέδρων.

119. Η κοινότης Έλσανης, μετονομάζεται εις κοινότητα Μαυρομάτας.

120. Η κοινότης Βελτσίστης, μετονομάζεται εις κοινότητα Λιθοχωρίου.

121. Η κοινότης Λαστόβου, μετονομάζεται εις κοινότητα Χελιδόνας.

122. Ο συνοικισμός Τσερκοφτελιά της κοινότητος Σαρκίνι, μετονομάζεται εις Φτελιά.

123. Ο συνοικισμός Δολιανά της κοινότητος Ρωσκάς, μετονομάζεται εις Στουρνάρι.

124. Η κοινότης Δοβιτσίνου, μετονομάζεται εις κοινότητα Σταυροχωρίου.

125. Η κοινότης Έλογας, μετονομάζεται εις κοινότητα Αγίου Χαραλάμπου.

126. Η κοινότης Αραχωβίτσας, μετονομάζεται εις κοινότητα Πετραλώνου.

127. Η κοινότης Άμπλιανης, μετονομάζεται εις κοινότητα Σταυροπηγίου.

128. Η κοινότης Βελισδόνης, μετονομάζεται εις κοινότητα Τριδένδρου.

129. Η κοινότης Τέρνου, μετονομάζεται εις κοινότητα Μεσοκώμης.

130. Η κοινότης Ανδρανόβης, μετονομάζεται εις κοινότητα Φεγγόβρυσης.

131. Η κοινότης Κόνιαβης, μετονομάζεται εις κοινότητα Λημερίου.

132. Η κοινότης Τέροβας, μετονομάζεται εις κοινότητα Κυπαρίσσου.

   Διάταγμα 19-7-28. «Περί μετονομασίας κοινοτήτων και οικισμών.»

155. Η κοινότης Γόλιανης, μετονομάζεται εις κοινότητα Στεφανίου.

156. Η κοινότης Τσεκλίστας, μετονομάζεται εις κοινότητα Σκοπιάς.

157. Ο συνοικισμός Αλάμπεη της κοινότητος Κρικέλλου, μετονομάζεται εις Νησί.

   Διάταγμα 11-9-28. «Περί μετονομασίας δήμων, κοινοτήτων και οικισμών.»

   Η κοινότης Κορυκίστης της Επαρχίας Ευρυτανίας, μετονομασθείσα ήδη εις κοινότητα Συνδένδρου, μετονομάζεται αύθις εις κοινότητα Καταβόθρας και ο ομώνυμος αυτή συνοικισμός Κορύκιτσα εις Καταβόθρα.

   Η κοινότης Ανδρανόβης, μετονομασθείσα ήδη εις κοινότητ Φεγγόβρυσης, μετονομάζεται αύθις εις κοινότητα Ασπροπύργου και ο ομώνυμος αυτή συνοικισμός Ανδράνοβα εις Ασπρόπυργος.

   Διάταγμα 2-2-29. «Περί μετονομασίας κοινοτήτων και οικισμών.»

   Η κοινότης Κοπραίνης μετονομάζεται εις κοινότητα Προδρόμου Ευρυτανίας και ο ομώνυμος συνοικισμός Κόπραινα, εις Πρόδρομος Ευρυτανίας.

   Διάταγμα 1-11-29. Η κοινότης Κλειστού καταργείται και προσαρτάται, αποτελουμένη εκ των οικισμών Κλειστόν και Μαυρόλογγος εις την κοινότητα Κορίτσης.

   Διάταγμα 15-2-1930. Α. Ηκοινότητα Κερασόβου, μετονομάζεται εις κοινότητα Κερασοχωρίου. Β’. Ο οικισμός Σέλος της κοινότητος Ψιανών, μετονομάζεται εις Βύθισμα.

   Διάταγμα 17-7-1930. 67. Ο συνοικισμός Ερκίστα της κοινότητος Μικρού Χωρίου, μετονομάζεται εις Αγία Βλαχέρνα.

   Διάταγμα 5-1-1931. Β’. Οοικισμός Τύρνος της κοινότητος Προυσού, αναγνωρίζεται εις ιδίαν κοινότητα.

   Διάταγμα 27-1-1931. Ο οικισμός Καρβασσαράς της κοινότητος Μπελοκομύτη, αναγνωρίζεται εις ιδίαν ομώνυμον κοινότητα.

   Διάταγμα 22-12-1933. δ’. Οοικισμός Αγία Βλαχέρνα της κοινότητος Μικρού Χωρίου, αναγνωρίζεται εις ιδίαν ομώνυμον κοινότητα.

Στην απογραφή του 1940, η Επαρχία Ευρυτανίας έχει 141 χωριά, εκ των οποίων τα 86 είναι κοινότητες και πληθυσμό 53.780 κατοίκους.

   Το 1943,επανιδρύθηκε ο Νομός Ευρυτανίας.

Νομοθετικόν  Διάταγμα υπ’ αριθ. 2188/4 Μαρτίου 1943. «Περί συστάσεως Νομού Ευρυτανίας»[4]

   ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ

   Έχοντες υπόψη το άρθρον 1 του από 30 Απριλίου/2 Μαΐου 1941 υπ’ αριθ 1 Ν. Διατάγματος «περί των αρμοδιοτήτων της Κυβερνήσεως, των Υπουργών και άλλων διατάξεων»,[5] απεφασίσαμεν και διατάσσομεν:

  Άρθρον 1. Καταργουμένου του Γραφείου Επάρχου Ευρυτανίας, ιδρύεται, προσωρινώς,[6] Νομός Ευρυτανίας, αποτελούμενος εκ της ομωνύμου Επαρχίας αποσπωμένης του Νομού Αιτωλίας και Ακαρνανίας.

   Έδρα του Νομάρχου ορίζεται η πόλις Καρπενήσιον.

   Άρθρον 2. Α) Το προσωπικόν της Νομαρχίας Ευρυτανίας αποτελείται εξ  ενός Νομάρχου, ενός Διευθυντού Νομαρχίας…

   Μετά την ίδρυση του Νομού Ευρυτανίας, η έως τότε κοινότητα Καρπενησίου αναγνωρίστηκε ως δήμος.

   Κ. Δ. της 20-3-1944. «Περί αναγνωρίσεως κοινοτήτων εις δήμους.»

   Άρθρον μόνον: 1. Αναγνωρίζονται εις δήμους αι ακόλουθοι κοινότητες:

   ε)  Η κοινότης Καρπενησίου, εν τω νομώ Ευρυτανίας, υπό το όνομα δήμος Καρπενησίου.

   2. Έδρα και περιφέρεια εκάστου των κατά την προηγουμένην παράγραφον δήμων είναι, αντιστοίχως αι των τέως κοινοτήτων.

   Ν.Δ. 249/17-4-47.  Η αναγνωρισθείσα εν τω νομώ Ευρυτανίας κοινότης Σάϊκας καταργείται, οι δε αποτελούντες αυτήν οικισμοί Σάϊκα, Νιάλα, Καμάρια, Παληόλακα και Χαλιά, προσαρτώνται εις την κοινότητα Αγράφων.

   Β.Δ. 24-4-1947. Οι οικισμοί Άγιος Δημήτριος, Γάβρενα και Μακρυνάγκον, αποσπώμενοι της κοινότητος Χρύσου, αναγνωρίζονται εις ιδίαν κοινότητα υπό το όνομα κοινότης Αγίου Δημητρίου, με έδραν τον ομώνυμον οικισμόν.

   Β.Δ. «Περί διοικητικών μεταβολών μεταξύ ομόρων νομών και επαρχιών» 31-12-48. Άρθρον 3. δ’. Ηκοινότης Αγαλιανού, αποσπώμενη της επαρχίας Ευρυτανίας του ομωνύμου Νομού, υπάγεται εφεξής διοικητικώς, εις την επαρχίαν Τριχωνίδος του νομού Αιτωλίας και Ακαρνανίας.

 Έτσι, στην απογραφή πληθυσμού του 1951, ο Νομός Ευρυτανίας έχει 147 οικισμούς εκ των οποίων ο ένας είναι αναγνωρισμένος ως δήμος  και 85 αναγνωρισμένοι ως κοινότητες. Πληθυσμός νομού Ευρυτανίας, 39.678 κάτοικοι.

   Απόφασις Υ. Ε. 877. Φ.Ε.Κ. 180/1951. Η Έδρα της κοινότητος Κορίτσας, μετεφέρθη εις τον οικισμόν Μεσοχώριον.

   Β.Δ. της 4-1-1951. Ο οικισμός Κοντός της κοινότητος Μεγάλου Χωρίου προσαρτάται εις την κοινότητα Ρωσκάς.

   Β.Δ. της 9-4-51. α’. Ο οικισμός Κουφάλα, μετονομάζεται Δάφνη, η δε κοινότητα Κουφάλας μετονομάζεται κοινότητα Δάφνης. β’. Ο οικισμός Λάσπη μετονομάζεται εις Άγιος Νικόλαος, η δε κοινότης εις κοινότητα Αγίου Νικολάου.

   Β.Δ. της 24-3-1952. Ο οικισμός Παλαιοκόπριον της κοινότητος Αγίου Νικολάου, μετονομάζεται Λεύκη.

   Β.Δ. της 24-4-1952. Ο οικισμός Σάϊκα της κοινότητος Αγράφων, αναγνωρίζεται εις ιδίαν ομώνυμον κοινότητα.

   Β.Δ. της 23-7-1953. Η κοινότης Σάϊκας συγχωνεύεται εις την κοινότητα Αγράφων.

   Β.Δ. της 17-9-1953. Οι οικισμοί Σελλά και Μηλέα της κοινότητος Στεφανίου, αναγνωρίζονται εις ιδίαν κοινότητα, υπό το όνομα κοινότης Σελλών, με έδραν τον οικισμόν Σελλά.

   Β.Δ. της  16-12-1953. Οι συνοικισμοί Σιβίστα και Χρίσοβα αποσπώμεναι της εις νυν υπάγονται κοινότητος Βελαόρας, εν τη επαρχία και τω νομώ Ευρυτανίας, αναγνωρίζονται εις ιδίαν κοινότητα, υπό το όνομα κοινότης  Σιβίστης, εν τη αυτή επαρχία και τω αυτώ νομώ. Έδρα της κοινότητος ορίζεται ο συνοικισμός Σιβίστα.

   Β.Δ. «Περί μετονομασίς συνοικισμών, κοινοτήτων κτλ»/11-5-1955.

1) Οσυνοικισμός Μιάρα της κοινότητος Αγίου Ανδρέου, μετονομάζεται Καλλιθέα.

2) Οι συνοικισμοί Σάϊκα και Νιάλα της κοινότητος Αγράφων, μετονομάζονται, ο μεν πρώτος Πετράλωνα, ο δε δεύτερος Νεράϊδα.

3) Ο συνοικισμός Τσίρτια της κοινότητος Επινιανών, μετονομάζεται ανηφόρα.

4) Ο συνοικισμός Κορισχάδες της κοινότητος Κορισχάδων, μετονομάζεται Κυψέλη, η δε ομώνυμος κοινότης, κοινότης Κυψέλης.

5) Ο συνοικισμός Κορίτσα της κοινότητος Κορίτσης, μετονομάζεται Κλειστόν, η δε ομώνυμος κοινότης, κοινότης Κλειστού.

6) Ο συνοικισμός Τορνοβέτσια της κοινότητος Λημερίου, μετονομάζεται Προσήλια.

   Β.Δ. της 7-1-1958. Ο οικισμός Κλλιθέα της κοινότητος Αγίου Ανδρέου, προσαρτάται εις τον δήμον Καρπενησίου.

   Στην απογραφή του 1961, καταγράφηκαν 176 οικισμοί[7] εκ των οποίων ένας δήμος και 87 κοινότητες. Πληθυσμός Νομού 39.716 κάτοικοι, αύξηση πληθυσμού 0,1% σε σχέση με την προηγούμενη απογραφή.

   Στην απογραφή του 1961, καταγράφηκαν ως νέοι αυτοτελείς οικισμοί:

Γαβρολισιάδα, Καμάρια, Παλαιόλακκα, Παραμερίτα της κοινότητος Αγράφων.

Αμπέλια και Παρηγόρης της κοινότητος Ασπροπύργου. Κονδυλαίικα, Όχθια και Παλαιοχώριον της κοινότητος Βελαόρας. Καρναίικα και Λογγίτσιον της Βούλπης. Άνω Ποταμιά της Γρανίτσας. Αγία Παρασκευή των Δομιανών. Μέγα Ρεύμα, Πλακωτόν, Ραφήνα, Χόλιανο της Κορίτσης. Κάτω Καρίτσα της Καρίτσας. Αγία Αγάθη, Κουκκαίικα, Νέον Χωρίον του Καροπλαισίου. Σκαμνιά του Κερασοχωρίου. Μεσοχώριον, Πλάτανος του Κλειστού. Βαρκά των Λεπιανών. Λογγιαί της Μαυρομμάτας. Γάβρος του Μεγάλου Χωριού. Καρυά της Μεσοκώμης. Σίχνικον του Μοναστηρακίου. Αμπάρες και Τσούκκα της Παλαιοκατούνας. Ιερά Μονή Προυσού του Προυσού.[8] Κερασοβάκι και Κρετσίστα του Ραπτόπουλου. Πρατοβούνιον της Σιβίστας. Άγιος Γεώργιος των Τοπολιάνων. Κοψαίικα του Τριποτάμου. Άγιος Νικόλαος της Χόχλιας.

   Διαγράφονται των αυτοτελών οικισμών, διότι δεν πληρούν τους όρους:

Πεύκη της κοινότητος  Αγίου Νικολάου. Καπνοχώρια της Δ. Φραγκίστας. Άνω Καλεσμένο και Αρωνιάδα του Καλεσμένου. Μυλωναίικα της Σαρκίνης. Βύθισμα των Ψιανών.

   Β.Δ. 836/23-11-1962.

1) Ο συνοικισμός Παλαιοχώριον της κοινότητος Βελαόρας, μετονομάζεται Καστράκιον.

2) Ο συνοικισμός Χόλιανο της κοινότητος Καρίτσης Δολόπων, μετονομάζεται Πετρωτόν.

3) Ο συνοικισμός Νέον Χωρίον της κοινότητος Καροπλαισίου, μετονομάζεται Ανθηρόν.

4) Ο συνοικισμός Καρυά της κοινότητος Μεσοκώμης, μετονομάζεται Ρυάκιον.

5) Ο συνοικισμός Σίχνικον της κοινότητος Μοναστηρακίου, μετονομάζεται Κεφαλόβρυσον.

6) Οι συνοικισμοί Κερασοβάκι και Κρετσίστα της κοινότητος Ραπτοπούλου, μετονομάζονται αντιστοίχως, Δαφνούλα και Ιτέα.

7) Ο συνοικισμός Άγιος Νικόλαος της κοινότητος Χόχλιας, μετονομάζεται Έλατος.

   Β.Δ. 79/21-1-63

1. Ο Συνοικισμός Αμπέλια της κοινότητος Ασπροπύργου, μετονομάζεται Βρυσούλα.

2. ο συνοικισμός Άγιος Γεώργιος της κοινότητος Τοπολιάνων, μετονομάζεται Βαθύ.

   Β.Δ. 863/29-10 1965. Μεταφέρεται η έδρα της κοινότητος Νεράϊδας, εκ του οικισμού Νεράϊδα, εις τον οικισμόν Σαραντάπορον.

   Β.Δ. 1052/ 9-12-1965. Ο συνοικισμός Κυψέλη της κοινότητος Κυψέλης, μετονομάζεται Κορισχάδες και η ομώνυμος κοινότης, κοινότης Κορισχάδων.[9]

   Β.Δ. 742/8-81966. Ο οικισμός Κλειστόν (τέως Κορίτσα) της κοινότητος Κλειστού, αναγνωρίζεται εις ιδίαν κοινότητα, υπό το όνομα κοινότης Κορίτσας.

   Β.Δ. 406/ 24-6-67. Η έδρα της κοινότητος Παλαιοχωρίου μεταφέρεται εκ του οικισμού Παλαιοχώριον, εις τον οικισμόν Άγιος Γεώργιος.

   Β.Δ. 501/13-7-1968. Μεταφέρεται η έδρα της κοινότητος Νεράϊδας, εκ του οικισμού Σαραντάπορον εις τον οικισμόν Νεράϊδα.

   Απογραφή 1971, 180 οικισμοί, εκ των οποίων ένας δήμος και 87 κοινότητες.

Πληθυσμός 29.533 κάτοικοι.

   Στην απογραφή του 1971 φαίνονται ως νέοι οικισμοί: Νέο Μικρό Χωριό, Άνω Καλεσμένο, Αρωνιάδα, Κακαλιουραίϊκα, Άγιος Βλάσιος (κοινότητος Λεπιανών), Παρκιό (κοινότητος Μαραθέας), Άγιος Προκόπιος, Γρανάς (κοινότητος Προδρόμου) και Νέα Βίνιανη.

   Δεν συνιστούν οικισμό λόγω καταστροφής οικιών:  Κοντός (Κοντίβα), Αμπέλια της κοινότητας Δομνίστας και Προσήλια της κοινότητας Λημερίου. Δεν συνιστούν οικισμό λόγω κατακλύσεως υπό των υδάτων της τεχνητής λίμνης: Σιβίστα και Άγιος Νικόλαος.[10]

   Β.Δ. 156/21-1-1971. Μεταφέρεται η έδρα της κοινότητος Παλαιοκατούνας, εκ του οικισμού Παλαιοκατούνα, εις τον νέον οικισμόν Άγιος Προκόπιος.

   Νομοθετικόν  Διάταγμα υπ’ αριθ. 479/27-6-1974. «Περί τροποποιήσεως της διοικητικής περιφερείας και των ορίων ενίων ομόρων Νομών του Κράτους.

   Άρθρον 1.  …γ) Αι Κοινότητες Καρβασαρά, Καρίτσης Δολόπων, Καροπλεσίου, Μολόχας, Μπελοκομίτης, και Νεράϊδας, αποσπώμεναι εκ της Επαρχίας Ευρυτανίας του ομονύμου Νομού, υπάγονται διοικητικώς εις την Επαρχίαν Καρδίτσης του ομονύμου Νομού.

   Έτσι στην απογραφή 1981, ο νομός Ευρυτανίας είχε 166 οικισμοί, εκ των οποίων ένας δήμος, 81 κοινότητες και  26.182 κάτοικοι.

   Κοινότητες με τους οικισμούς τους:

Αγίας Βλαχέρνης, (Αγία βλαχέρνα, Αμπέλια, Βαμβακιαί)

Αγίας Τριάδος.

Αγίου Ανδρέου.

Αγίου Δημητρίου, (Άγιος Δημήτριος, Γάβρινα).

Αγίου Νικολάου.

Αγίου Χαραλάμπους

Αγράφων (Άγραφα, Γαβρολισιάδα, Καμάρια, Νεράιδα,  Παλαιόλακκα, Παραμερίτα, Πετράλωνα).

Αλεστίων.

Ανατολικής Φραγκίστας.

Ανιάδας.

Ασπροπύργου (Ασπρόπυργος, Βρυσούλα, Παρηγόρης.)

Βαλαώρας (Βελαόρας) (Βελαόρα, Καστράκιον, Κονδυλαίικα.)

Βελωτών.

Βίνιανης (Βίνιανη, Νέα Βίνιανη.)

Βούλπης (Βούλπη, Λογγίτσιον.)

Βουτύρου.

Βραγγιανών (Βραγγιανά, Βαλάριον, Καρυά, Κουστέσα.)

Βράχας.

Γρανίτσης ( Γρανίτσα, Άνω Ποταμιά, Κάτω Ποταμιά.)

Δάφνης.

Δερματίου.

Δομιανών (Δομιανοί, Αγία Παρασκευή.)

Δομνίστης (Δομνίστα, Μαρίνος, Σκοπιά.)

Δυτικής Φραγκίστας (Δυτική Φραγκίστα, Γουλαίικα, Καρακάσιον, Πετρουλαίικα.)

Επινιανών (Επινιανά, Ανηφόρα, Ασπρόρρευμα, Πτέρη.)

Επισκοπής.

Εσωχωρίων (Εσωχώρια, Ισώματα.)

Καλεσμένου (Καλεσμένον, Άνω Καλεσμένον, Αρωνιάδα, Μοναστηράκιον.)

Καρίτσης Καρπενησίου (Καρίτσα, Κάτω Καρίτσα.)

Καστανέας.

Καταβόθρας (Καταβόθρα, Δροσοπηγή.)

Κέδρων.

Κερασοχωρίου (Κερασοχώριον, Κρέντης Σκαμνιά.)

Κλαυσίου (Κλαυσίον, Κακαλιουραίικα.)

Κλειστού (Κλειστόν, Μαυρόλογγος, Μεσοχώριον, Πλάτανος.)

Κορυσχάδων.

Κρικέλλου.

Λεπιανών (Λεπιανά, Άγιος Βλάσιος, Βαρκά.)

Λημερίου.

Λιθοχωρίου (Λιθοχώριον, βέρνικον.)

Μαραθέας- Μαραθιάς ( Μαραθέα, Αμίριανη, Κάτω Μαραθέα, Παρκιό.)

Μαράθου (Μάραθος, Σέλον.)

Μαυρομμάτας (Μαυρομμάτα, Λογγιαί.)

Μεγάλου Χωρίου (Μέγα Χωρίον, Γάβρος.)

Μεσοκώμης (Μεσοκώμη, Ρυάκιον.)

Μικρού Χωρίου (Νέον Μικρόν Χωρίον, Μικρόν Χωρίον.)

Μοναστηρακίου (Μοναστηράκιον, Κεφαλόβρυσον.)

Μουζίλου.

Μυρίκης.

Νέου Αργυρίου (Νέον Αργύριον, Δαφνούλα.)

Νοστίμου.

Παλαιοκατούνας (Άγιος Προκόπιος, Αμπάρες, Τσούκα.)

Παλαιοχωρίου  (Άγιος Γεώργιος, Νεοχώριον, Παλαιοχώριον.)

Παππαρουσίου (Παππαρούσιον, Δυτικόν Παπαρούσιον.)

Παυλοπούλου (Παυλόπουλον, Παππαδιά.)

Πετραλώνων.

Πρασιάς (Πρασιά, Άγιος Ιωάννης,Βασιλέσιον, Μεταξάδες, Φουσιανά)

Προδρόμου (Πρόδρομος, Γρανάς.)

Προυσού (Προυσός, Άνω Εσωχώρια, Ι.Μ. Προυσού, Κούλιον, Τσικναίικα.)

Ραπτοπούλου (Ραπτόπουλον, Ιτέα, Κάτω Ραπτόπουλον.)

Ροσκάς (Ροσκά, Στουρνάρα.)

Σαρκίνης (Σαρκίνη, Πτελέα.)

Σελλών (Σελλά, Μηλέα.)

Σιβίστης (Σιβίστα, Πρατοβούνιον, Χρίσοβα.)

Στάβλων.

Σταυροπηγίου.-

Σταυροχωρίου.

Στενώματος.

Στεφανίου.

Συγκρέλλου.

Τοπολιάνων (Τοπόλιανα, Καστράκιον.)

Τόρνου.

Τριδένδρου.

Τριποτάμου (Τριπόταμον, Βρεκαίικα,Καϊπανάκι, Κοψαίικα, Ι.Μ. Τατάρνας.)

Τροβάτου.

Φιδακίων.

Φουρνάς , (η Φουρνά.)

Χελιδόνος.

Χόχλιας.

Χρύσως

Ψιανών. (Ψιανά, Καστανούλα.)

  Στην απογραφή του 1991, φαίνονται και πάλι 166 οικισμοί, ένας δήμος και 81 κοινότητες, όμως ο πληθυσμός του Νομού κατέβηκε στους 24.307 κάτοικους.

Ελάχιστες και χωρίς ιδιαίτερη αξία είναι οι μεταβολές που έγιναν στο διάστημα μεταξύ των απογραφών του 1981 και 1991. Μπορούν να αναφερθούν μόνο η μετονομασία της κοινότητος Σταυροπηγίου σε κοινότητα Άμπλιανης και η προσάρτηση του νέου οικισμού «Νέον Δερμάτιον» στην κοινότητα Μεγάλου Χωρίου.

   Το 1997 και σε εφαρμογή του νόμου 2539/97[11], «Πρόγραμμα Ι. Καποδίστριας», οι αναγνωρισμένες κοινότητες της απογραφής του 1991, αποτέλεσαν τα «Δημοτικά Διαμερίσματα» των δήμων που δημιουργήθηκαν.

   Νομός Ευρυτανίας.

   Α. Συνιστώνται οι κατωτέρω Δήμοι:

   1. Δήμος Απεραντίων αποτελούμενος από τις κοινότητες: Βαλαώρας, Βούλπης, Γρανίτσης, Λημερίου, Λιθοχωρίου, Σιβίστης, Τοπολιάνων, οι οποίες καταργούνται.

Έδρα του δήμου ορίζεται ο οικισμός Γρανίτσα.

   2. Δήμος Αγράφων αποτελούμενος από τις κοινότητες: Αγράφων, Βραγγιανών, Επινιανών, Μαράθου, Μοναστηρακίου, Τριδένδρου, Τροβάτου, οι οποίες και καταργούνται. 

Έδρα του δήμου ορίζεται ο οικισμός Άγραφα.

   3. Δήμος Ασπροποτάμου αποτελούμενος από τις κοινότητες: Κέδρων, Λεπιανών, Νέου Αργυρίου, Πρασιάς, Ραπτόπουλου, οι οποίες και καταργούνται.

Έδρα του δήμου ορίζεται ο οικισμός Ραπτόπουλον.

   4. Δήμος Βίνιανης αποτελούμενος από τις κοινότητες: Αγίου Δημητρίου, Βίνιανης, Δάφνης, Κερασοχωρίου, Μαυρομάτας, Χρύσως, οι οποίες και καταργούνται.

Έδρα του δήμου ορίζεται ο οικισμός Κερασοχώρι.

   5. Δήμος Δομνίστας αποτελούμενος από τις κοινότητες: Άμπλιανης, Δομνίστης, Κρικέλλου, Μεσοκώμης, Ροσκάς, Στάβλων, Ψιανών οι οποίες καταργούνται.

Έδρα του δήμου ορίζεται ο οικισμός Κρίκελλο.

   6. Δήμος Καρπενησίου αποτελούμενος από το δήμο Καρπενησίου και τις κοινότητες: Αγίας Βλαχέρνης, Αγίου Νικολάου, Αγίου Ανδρέου, Βουτύρου, Καλεσμένου, Κορυσχάδων, Μυρίκης, Παππαρουσίου, Παυλόπουλου, Σελλών, Στενώματος, Στεφανίου, Φιδακίων, οι οποίες καταργούνται.

Έδρα του δήμου ορίζεται ο οικισμός Καρπενήσι.

   7. Δήμος Κτημενίων αποτελούμενος από τις κοινότητες: Αγίας Τριάδος, Αγίου Χαραλάμπους, Δομιανών, Πετραλώνων, Χόχλιας, οι οποίες καταργούνται.

Έδρα του δήμου ορίζεται ο οικισμός Αγία Τριάδα.

   8. Δήμος Ποταμιάς αποτελούμενος από τις κοινότητες: Ανιάδας, Δερματίου, Καρίτσης, Κλαυσίου, Μεγάλου Χωρίου, Μικρού Χωρίου, Μουζίλου, Νοστίμου, Συγκρέλλου, Χελιδόνος, οι οποίες καταργούνται.

Έδρα του δήμου ορίζεται ο οικισμός Μεγάλο Χωριό.

   9. Δήμος Προυσού αποτελούμενος από τις κοινότητες: Αλεστίων, Ασπροπύργου, Βελωτών, Εσωχωρίων, Καταβόθρας, Προδρόμου, Προυσού, Σαρκίνης, Σταυροχωρίου, Τόρνου, οι οποίες καταργούνται.

Έδρα του δήμου ορίζεται ο οικισμός Προυσός.

   10. Δήμος Φουρνά αποτελούμενος από το δήμο Φουρνάς και τις κοινότητες: Βράχας, Κλειστού, οι οποίες καταργούνται.

Έδρα του δήμου ορίζεται ο οικισμός Φουρνά.

   11. Δήμος Φραγκίστας αποτελούμενος από τις κοινότητες: Ανατολικής Φραγκίστας, Δυτικής Φραγκίστας, Επισκοπής, Μαραθιάς, Παλαιοκατούνας, Παλαιοχωρίου, Τριποτάμου, οι οποίες καταργούνται.

Έδρα του δήμου ορίζεται ο οικισμός Δυτική Φραγκίστα.

   Β. Στον πιο πάνω Νομό δεν συντρέχει περίπτωση αναγνώρισης κοινότητος σε δήμο.

---

[1]    Αναφέρονται μόνο οι κοινότητες που ανήκουν στην Επαρχία Ευρυτανίας.

[2]    Φ.Ε.Κ. 112/22-5-1919

[3]   Η πρώτη απόσπαση τμήματος της επαρχίας Καρπενησίου έγινε το 1912, με τον Νόμο ΔΞΣΤ’. «Νόμος ΔΞΣΤ΄ Της 18- 2- 1912. Ο οικισμός Μούχα του δήμου Δολόπων (επαρχία Ευρυτανίας) υπήχθη εις τον δήμον Ιτάμου  (επαρχία Καρδίτσης).»

[4]   ΦΕΚ 52 Α’ 11/3/1943.

[5]   Νομοθετικό διάταγμα της κατοχικής κυβέρνησης του Γ. Τσολάκογλου.

Νομοθετικόν  Διάταγμα υπ’ αριθ. 1. «περί των αρμοδιοτήτων της Κυβερνήσεως, των Υπουργών και άλλων διατάξεων».

   ΕΛΛΗΝΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ

   Η Κυβέρνησις ως κυρίαρχος, αντλούσα την δύναμιν αυτής εκ του Ελληνικού  Λαού, και τη θελήσει των ενόπλων δυνάμεων της  χώρας, αποφασίζει:

   Άρθρον 1. Παρέχει εις εαυτήν το δικαίωμα της εκδόσεως διαταγμάτων, συντακτικού και νομοθετικού  χαρακτήρος και περιεχομένου.

   Άρθρον 2…

   Εν  Αθήναις τη 30 Απριλίου 1941.

   Το Υπουργικόν Συμβούλιον

   Ο Πρόεδρος:  Γ. ΤΣΟΛΑΚΟΓΛΟΥ

   Τα Μέλη: Α. ΛΙΒΙΕΡΑΤΟΣ, Π. ΔΕΜΕΣΤΙΧΑΣ, Κ. ΛΟΓΟΘΕΤΟΠΟΥΛΟΣ. ΠΛ. ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΛΗΣ, Σ. ΜΟΥΤΟΥΣΗΣ, Χ. ΚΑΤΣΗΜΗΤΡΟΣ, Κ. ΜΠΑΚΟΣ, Ν. ΜΑΡΚΟΥ.

[6]   Παρατάθηκε με τον Νόμο 35/ 21-11- 1944 και η αναγνώριση οριστικοποιήθηκε με το Β.Δ. «περί των νομαρχιών και των νομαρχών» 5-10-1949.

[7]    Στην εγκύκλιο της Ε.Σ.Υ.Ε. «Περί προκαταρκτικών εργασιών οργανώσεως των απογραφών πληθυσμού, κατοικιών κτλ» υπάρχει ο όρος «Αυτοτελής οικισμός». Αυτοτελής οικισμός (πόλις, κωμόπολις ή χωρίον) θεωρείται κάθε σύνολον οικοδομών αι οποίοι γειτνιάζουν μεταξύ των, αποτελείται δε από 10 τουλάχιστον κατοικίας ιδιωτικών νοικοκυριών ή έστω μίαν κατοικίαν συλλογικής συμβιώσεως (ξενοδοχείον, σανατόριον, μοναστήριον κτλ) δυνάμενον να κατοικηθή κανονικώς από 50 τουλάχιστον άτομα ή από κατοικίας, τόσον ιδιωτικών νοικοριών όσον και συμβιώσεων, δυναμένας συνολικώς να κατοικιθούν κανονικώς από 50 τουλάχιστον άτομα.  

[8]   Μέχρι την απογραφή του 1961, και χωρίς κανένα κριτήριο, όλα τα μοναστήρια καταγράφονταν ως αυτοτελείς οικισμοί.

[9]   Γνωμοδότησις Συμβουλίου Τοπωνυμιών. Συνεδρίασις 20-8-1966. Ο οικισμός Κορυσχάδες, οι αντί Κορισχάδες, οι και η κοινότης Κορυσχάδων.

[10]   Διοικητικαί και οικιστικαί μεταβολαί κατά την απογραφήν πληθυσμού της 14^ης Μαρτίου 1971. Φ.Ε.Κ. 225/14-3 1972. ΤΕΥΧΟΣ Β’.

[11]    Φ.Ε.Κ. 244 Α’/ 4 Δεκεμβρίου 1997.